ศาสนพิธีของศาสนาพุทธ
ศาสนพิธีทางพระพุทธศาสนาและหน้าที่ชาวพุทธ
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชาเป็นวัฒนธรรมประจำชาติไทยมานาน
การจัดโต๊ะหมู่บูชา เป็นวัฒนธรรมประจำชาติไทยมานาน แต่ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่ามีมาแต่สมัยใด ปัจจุบันในพิธีเกี่ยวกับพระสงฆ์ในราชพิธี รัฐพิธี หรือราษฎร์พิธี เป็นงานมงคลหรืออวมงงคลก็ตาม นิยมตั้งโต๊ะหมู่ทั้งสิ้น การจัดโต๊ะหมู่บูชามีจุดประสงค์ เพื่อประดิษฐานพระพุทธรูปพร้อมเครื่องบูชาตามคตินิยมของชาวพุทธ เท่าที่ปรากฏในสมัยพุทธกาลพุทธบริษัท 4 มีความประสงค์จะบำเพ็ญกุศลอย่างใดอย่างหนึ่ง นิยมนิมนต์พระภิกษุสงฆ์มีพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นประมุขในงานกุศลนั้นๆ เพื่อต้องการให้พระรัตนตรัย คือ พระพุทธเจ้า พระธรรม และพระสงฆ์ พร้อมบริบรูณ์
ดังนั้น ศาสนพิธีต่างๆ ทางพระพุทธศาสนาจึงนิยมอัญเชิญพระพุทธรูปเป็นนิมิตแทนพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามาประดิษฐานไว้ในพิธีด้วย เพื่อให้พระรัตนตรัยครบบริบรูณ์ดังกล่าวแล้ว แต่การอัญเชิญพระพุทธรูปมาประดิษฐานนั้น ต่อมาวิวัฒนาการเป็นโต๊ะหมู่บูชาขึ้น ดังปรากฏในปัจจุบันนี้และมีหลายรูปแบบ ในปัจจุบันการตั้งโต๊ะหมู่บูชา นอกจากจะเป็นวัฒนธรรมประเพณีที่สำคัญ และได้กลายเป็นมรดกของชาติส่วนหนึ่งแล้ว ยังถือเป็นเอกลักษณ์ของชาติไทยอีก
ปัจจุบันการตั้งโต๊ะหมู่บูชา นิยมตั้งใน 2 กรณี คือ
1. ในพิธีทางพระพุทธศาสนา เช่น การทำบุญ ฟังเทศน์ เป็นต้น
2. ในพิธีถวายพระพร หรือตั้งรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และพระบรมราชินีนาถ
การจัดโต๊ะหมู่ในพิธีถวายพระพร
การจัดเครื่องบูชาบนโต๊ะหมู่ถือว่าเป็นสิ่งที่ความสำคัญ ผู้จัดจึงมักทำด้วยความประณีตบรรจง เพื่อเป็นการแสดงออกถึงความเคารพต่อพระรัตนตรัย และเพื่อแสดงถึงศิลปะในการจัดเครื่องบูชา นอกจากนี้หลักเกณฑ์และวิธีจัดก็ถือว่ามีความสำคัญเป็นอย่างมาก ผู้จัดโต๊ะหมู่บูชาควรทราบหลักเกณฑ์และวิธีจัดโต๊ะหมู่บูชาแบบต่างๆ ไว้ เพื่อจะจัดให้ถูกต้อง โดยมีหลักเกณฑ์การจัด คือ การตั้งเครื่องบูชาทุกชนิดจะต้องไม่สูงกว่าพระพุทธรูปที่ประดิษฐานที่โต๊ะหมู่บูชา ส่วนปริมาณอาจแตกต่างกันตามประเภทของโต๊ะหมู่
ข้อควรระวังในการจัดโต๊ะหมู่บูชา
1. หากไม่มีโต๊ะหมู่ จะใช้ตั่งหรือโต๊ะอื่นๆ ที่พอเหมาะ ลักษณะไม่สูงไม่ต่ำและใหญ่เกินไปที่สะอาดแทนก็ได้
2. ถ้าชุบน้ำยางที่ไส้เทียนและที่ปลายธูปสักเล็กน้อยก่อนจุดไฟ จะช่วยให้จุดง่ายขึ้น
3. การตั้งเครื่องบูชานั้น ควรจัดให้เรียบร้อยงามตา อย่าให้มีสิ่งใดบังพระพุทธรูป ไม่ควรเอาเครื่องบูชาตั้งเสมอพระพุทธรูป
4. การตั้งโต๊ะหมู่ ควรตั้งเบื้องขวาของพระภิกษุสงฆ์เสมอ โดนเรียงเป็นแถวแนวเดียวกัน ถ้าหากพื้นที่มีจำกัด ก็ให้พระพุทธรูปผินพระพักตร์มาทางพระสงฆ์ โดยไม่ตรงแถวเดียวกันก็ได้
เครื่องสักการบูชาพระรัตนตรัยบนโต๊ะหมู่บูชา
ในการประกอบพิธีกรรมทางศาสนา ทั้งงานมงคลและงานอวมงคล มีเครื่องสักการะ 3 อย่าง คือ 1 ธูป 2. เทียน 3. ดอกไม้
ธูปสำหรับบูชาพระสัมมาสัมพุทธเจ้าบนโต๊ะหมู่บูชา
1. นิยมจุด 3 ดอก เป็นอย่างน้อย โดยหมายถึง พระพุทธคุณ 3 ประการ คือ พระปัญญาธิคุณ พระบริสุทธิคุณ และพระมหากรุณาธิคุณ จึงใช้ธูป 3 ดอก จุดบูชาพระคุณทั้ง 3 นี้
2. แต่บางท่านก็อธิบายว่า ธูป 3 ดอกนั้นบูชาพระสัมมาสัมพุทธเจ้า 3 ประเภท คือ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งหลายในอดีต พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งหลายในอนาคต พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งหลายในปัจจุบัน
3. ธูปมีกลิ่นหอม ที่แตกต่างจากกลิ่นหอมใดๆ ในทางโลก เมื่อบุคคลสูดกลิ่นแล้ว ทำให้กิเลสยุบตัวลง ทำให้จิตใจสงบไม่ฟุ้งซ่าน ธูปนั้นแม้ไฟไหม้หมดแล้ว กลิ่นยังหอมอบอวลอยู่ในบริเวณนั้นเป็นเวลานาน ดังพระคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็เป็นที่ซาบซึ้งถึงจิตใจของบุคคลทั้งหลายสิ้นกาลนาน
เทียนสำหรับบูชาพระธรรมบนโต๊ะหมู่บูชา
นิยมจุดบูชาครั้งละ 2 เล่ม เป็นอย่างน้อย โดยหมายถึง พระธรรมคำสั่งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่แยกออกเป็น 2 ประเภท คือ
1. พระวินัย สำหรับฝึกหัดกาย วาจา ให้เป็นระเบียบเรียบร้อย
2. พระธรรมสำหรับอบรมจิตใจ ให้สงบระงับความชั่วทุจริตทุกประการ นำแสงสว่างแห่งปัญญามาสู่จิตใจ เหมือนแสงเทียนกำจัดความมืด นำความสว่างมาสู่ที่นั้นๆ
ดอกไม้สำหรับบูชาพระสงฆ์บนโต๊ะหมู่บูชา
ดอกไม้เมื่ออยู่ในที่เกิดของมัน ย่อมงดงามตามควรแก่สภาพของพันธุ์ไม้นั้นๆ ครั้นนำมากองรวมกันมิได้จัดสรรก็หาความเป็นระเบียบไม่ได้ ไม่น่าดู ไม่น่าชมแต่หากช่างดอกไม้ผู้ชาญฉลาดนำมาจัดสรรใส่แจกัน หรือจัดใส่พานให้เป็นระเบียบ ย่อมเกิดความเรียบร้อย สวยงามน่าดูน่าชม
ดอกไม้บูชาพระนิยมให้เพียบพร้อมด้วยลักษณะ 3 ประการ คือ สีสวย กลิ่นหอม กำลังสดชื่น
พระภิกษุสงฆ์สาวกของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทั้งหลายก็เช่นกัน เมื่อยังเป็นคฤหัสถ์ ย่อมมีกริยามารยาททางกาย วาจา ใจ เรียบร้อยตามสมควรแก่ภูมิชั้นแห่งตระกูลของตนๆ หยาบบ้าง ปานกลางบ้าง ละเอียดบ้าง ครั้นคฤหัสถ์เหล่านั้นมีศรัทธาเข้ามาบวชอยู่รวมกัน พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเปรียบดั่งช่างทำดอกไม้ผู้ชาญฉลาด ทรงวางพระธรรมวินัยไว้เป็นแบบแผนประพฤติปฏิบัติ จัดให้พระภิกษุสงฆ์สาวกเหล่านั้นอยู่ในระเบียบเดียวกัน จึงเกิดความเป็นระเบียบเรียบร้อยน่าเคารพสักการบูชา
ดอกไม้ นิยมให้เพียบพร้อมด้วยลักษณะ 3 ประการ คือ สีสวย กลิ่นหอม กำลังสดชื่น จึงนิยมจัดเปลี่ยนให้สดอยู่เสมอ อันจะแสดงให้เห็นถึงความสดชื่นความเจริญรุ่งเรือง ไม่นิยมปล่อยให้เหี่ยวแห้งเพราะความเหี่ยวแห้งเป็นนิมิตหมายของความหดหู่ใจ ความเสื่อมโทรม
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
ระเบียบปฏิบัติการมอบเทียนชนวนแก่ผู้ใหญ่
1. นิยมถือด้วยมือขวาหรือสองมือ โดยหงายมือ นิ้วทั้ง 4 ของมือทั้งสองรองรับด้ามเทียนชนวนหัวแม่มือจับอยู่เบื้องบนของด้ามเทียน
2. ไม่นิยมจับกึ่งกลางด้ามเทียนชนวน จะทำให้ผู้ใหญ่รับไม่สะดวกหรือทำให้เสียภูมิ เพราะจับภายใต้มือของพิธีกร ผู้ส่งนิยมจับค่อนลงมาโคนด้าม เพื่อผู้ใหญ่จะได้จับตรงกลางด้ามพอดี
การมอบเทียนชนวนแก่ผู้ใหญ่เพื่อใช้จุดในพิธีต่างๆ
วิธีมอบเทียนชนวน
1. สำรวจตรวจสอบเทียน ธูปว่าพร้อมจุดหรือไม่ คือไส้เทียนหรือปลายธูปพันสำลี ชุบน้ำมันยางหรือน้ำมันก๊าดเรียบร้อยแล้ว เพื่อช่วยให้ติดได้รวย
2. เมื่อถึงกำหนดการ หรือประธานมาถึงบริเวณพิธี พิธีกรพึงจุดเทียนชนวนถือเตรียมไว้เมื่อประธานมาถึงหน้าโต๊ะหมู่ พิธีกรยืนตรง โค้งคำนับ (หรือไหว้ตามเพศภาวะของประธาน)
3. ประธานหยุดยืนหน้าโต๊ะหมู่ พิธีกรจึงนั่งชันเข่า ถ้าประธานนั่งคุกเข่า พิธีกรพึงนั่งคุกเข่าทางด้านซ้ายมือของประธาน ยื่นมือส่งเทียนชนวนให้ด้วยกริยาอาการสุภาพอ่อนน้อม
4. เมื่อมอบแล้วนิยมถอยหลังออกมาให้ห่างประธานพอสมควร เพื่อไม่ให้ขัดขวางการถ่ายรูปของช่างภาพ โดยถอยห่างออกมานั่งชันเข่า หรือคุกเข่าตามควรแก่กรณีพร้อมกับคอยสังเกตดูถ้าเทียนชนวนดับ พึงรีบเข้าไปจุดให้ทันที
วิธีรับด้ามเทียนชนวนคืน
1. เมื่อประธานจุดเสร็จแล้ว พึงเข้าไปทางด้านซ้ายมือของประธาน ในกรณีที่ประธานจุดพึงนั่งชันเข้ารับ ในกรณีที่ประธานนั่งคุกเข่าจุดพึงคุกเข่ารับ
2. นิยมรับด้วยมือขวาหรือสองมือใต้มือของประธาน แล้วนิยมถอยห่างออกไปเล็กน้อย ดับเทียนชนวนแล้วเดินกลับไป
รับชมวิดีโอ
บทความที่เกี่ยวข้องกับศาสนพิธี ตอนการจัดโต๊ะหมู่บูชา