การดูแลสุขภาพกายและสุขภาพใจให้เหมาะสมแก่การฝึกสมาธิและเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงธรรม

ธรรมะ

สมาธิ

เราควรปฏิบัติตนอย่างไรในการดูแลสุขภาพกายและสุขภาพใจ

ให้เหมาะสมแก่การฝึกสมาธิและเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงธรรม?

หลวงพ่อตอบปัญหา
เรื่อง : พระราชภาวนาจารย์ (หลวงพ่อทัตตชีโว)

จากวารสารอยู่ในบุญฉบับเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๕๕๘

    ร่างกายของเรานี้ประกอบด้วยธาตุสี่ที่ไม่บริสุทธิ์จึงเสื่อมสลายตลอดเวลา ทำให้ต้องหา ธาตุสี่จากภายนอกมาเติมเข้าไปอยู่เรื่อยๆ ไม่มีสิ้นสุด ดังที่เราต้องประกอบกรรมต่างๆ เพื่อการเติมธาตุสี่ แต่กายนั้นก็ทำกรรมตามที่ใจของเราเป็นตัวสั่งการ ส่วนของใจทำหน้าที่รู้และคิด ส่วนของกายพูดและทำ

    กายที่ไม่บริสุทธิ์เกิดจากใจที่ไม่บริสุทธิ์ ใจนั้นเป็นธาตุรู้ เป็นธาตุละเอียด มีที่อยู่ภายในกาย ทำหน้าที่เห็น จำ คิด รู้ ถูกกิเลสซึ่งเป็นธาตุละเอียดที่สกปรกแทรกอยู่ในใจ ทำให้ใจไม่บริสุทธิ์ การเห็น จำ คิด รู้ของใจจึงไม่ชัดแจ่ม จึงไม่ถูกต้องไปตามความเป็นจริง เพราะถูกกิเลสบดบัง

    เมื่อใจตกอยู่ในอำนาจกิเลส ใจจึงคิดผิด สั่งให้กายพูดผิด ๆ และทำผิด ๆ กายจึงไม่บริสุทธิ์ไปตามใจที่ไม่บริสุทธิ์

    มนุษย์เราสามารถที่จะแก้ไขใจที่ไม่บริสุทธิ์ด้วยกิเลส ให้กลับคืนมาบริสุทธิ์และหลุดพ้นจากอำนาจของกิเลสได้ด้วย “ธรรม” ซึ่งมีอยู่แล้วภายในกายของมนุษย์ทุกคน

    “ธรรม” เป็นธรรมชาติที่สะอาด บริสุทธิ์ สว่าง มีอยู่ในตัวเราทุกคน เมื่อใดที่ใจของเรา เข้าถึงและเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับธรรมเหมือนไข่แดงรวมอยู่ในกลางไข่ขาว ธรรมอันบริสุทธิ์จะ กลั่นกรองใจให้สะอาดบริสุทธิ์ขึ้นเป็นลำดับ ๆ จนกระทั่งกิเลสหลุดร่อน ไม่สามารถมีอำนาจบดบังใจได้อีกต่อไป การเห็น จำ คิด รู้ของใจก็จะชัดเจนแจ่มแจ้งขึ้นไปตามความบริสุทธิ์ที่เพิ่มขึ้นนั้น ใจก็จะเห็นถูก เมื่อคิดก็คิดได้ถูกต้อง จึงสั่งกายให้พูดและทำในสิ่งที่ถูกต้องเป็นบุญกุศลมากขึ้น กายก็บริสุทธิ์ขึ้นไปตามใจที่บริสุทธิ์

    ใจของเราจะเข้าถึงและเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับธรรมภายในได้ด้วยวิธีการเดียวเท่านั้น คือ “การทำสมาธิ” โดยเอากายของเรามานั่งอยู่ในท่าขัดสมาธิด้วยอิริยาบถที่ผ่อนคลายกล้ามเนื้อทุกส่วน ประคองใจที่แล่นไปในที่ต่าง ๆ ให้กลับเข้ามาอยู่ในตัว โดยใช้บริกรรมคาถา “สัมมา อะระหัง” และ/หรือบริกรรมนิมิตเป็นดวงแก้วใส ๆ องค์พระใส ๆ เพื่อให้ใจมีที่ยึดที่เกาะ ประคองใจให้มาหยุดมานิ่งได้ง่าย เมื่อใจหยุดนิ่ง ใจจะกลับมาอยู่ในฐานที่ตั้งดั้งเดิมของใจที่ศูนย์กลางกายฐานที่ ๗ กึ่งกลางลำตัวเหนือสะดือขึ้นมา ๒ นิ้วมือ

    เมื่อใจหยุดนิ่งที่ศูนย์กลางกายฐานที่ ๗ ดีแล้ว จะมีแรงดึงดูดใจให้ตกมาที่ศูนย์กลางกายฐานที่ ๖ ซึ่งอยู่กึ่งกลางลำตัวในระดับเดียวกับสะดือของเรา ซึ่งเป็นที่ตั้งของธรรมภายใน

    เมื่อใจเข้าถึงธรรม ความสว่างภายในก็เกิด การเห็นด้วยใจก็เกิด ความสุขภายในจากใจ หยุดนิ่งก็เกิด ใจที่ประกอบด้วยธรรมจะกลับขึ้นมาสู่ที่ตั้งของใจที่ศูนย์กลางกายฐานที่ ๗ ใหม่ เมื่อใจขยายออกไป ใจจะตกศูนย์ใหม่ เข้าถึงธรรมดวงใหม่ที่สะอาดบริสุทธิ์เข้าไปอีกเป็นลำดับ ๆ จนกระทั่งเข้าถึงพระธรรมกายภายในตน

    ใจที่ไม่บริสุทธิ์เป็นไปตามอำนาจของกิเลสจะถูกกลั่นถูกกรองด้วยธรรมภายในให้สะอาดบริสุทธิ์ขึ้นเป็นลำดับ ๆ อุปมาดังเครื่องกรองน้ำที่กรองเอาสิ่งสกปรกออกไป น้ำต้องผ่านการกรองด้วยเครื่องกรองหลาย ๆ เครื่อง ด้วยความละเอียดที่ต่างกัน ในที่สุดก็ได้น้ำสะอาดมาดื่มกินฉันใด ใจก็เช่นเดียวกัน ด้วยอำนาจความสะอาดบริสุทธิ์ของธรรมที่ละเอียดเข้าไปเป็นชั้น ๆ จะกลั่นกรองใจให้สะอาดบริสุทธิ์ยิ่ง ๆ ขึ้น ส่งผลให้การคิดของใจ การพูด การกระทำของกายดีขึ้นเรื่อย ๆ นำความสุขกายความสบายใจมาสู่เจ้าตัว ส่งผลกระทบที่ดีต่อบุคคลอื่นและสิ่งแวดล้อม

    ความสุข ความบริสุทธิ์ของกายและใจเกิดขึ้นได้ด้วยวิธีการเดียวเท่านั้น คือการทำสมาธิ และตนเองเท่านั้นที่จะฝึกใจของตนได้ ไม่มีใครช่วยใครได้ ไม่มีใครทำแทนกันได้ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้ธรรมแล้ว ด้วยพระมหากรุณาธิคุณจึงทรงชี้แนะบอกทางให้ แต่ผู้นั้นต้องเป็นผู้ปฏิบัติเอง จึงจะเห็นผลได้เอง

    สมาธิจึงเป็นเรื่องสำคัญของทุก ๆ ชีวิต ที่ทุกคนควรได้ฝึกทำทุกวันให้ต่อเนื่องตลอดชีวิต การเข้าถึงธรรมแม้เพียงเล็กน้อยยังนำความสุขมาให้มากมาย ถ้ามนุษย์รักตัวเองเป็น ก็จะรักความก้าวหน้าในการปฏิบัติธรรม มีความเพียรพยายามไม่ลดละเพื่อการเข้าถึงธรรมภายในที่มั่นคงถาวร ภพชาติใดภพชาติหนึ่งเมื่อบุญบารมีเต็มเปี่ยม ก็จะสามารถเข้าถึงธรรมภายในได้สมบูรณ์ กำจัดกิเลสให้เป็นสมุจเฉทปหาน กิเลสสิ้นเชื้อไม่เหลือเศษ มีความบริสุทธิ์บริบูรณ์ตลอดไป

    ในระหว่างที่เรากำลังฝึกทำสมาธิไปนั้น เราต้องดูแลกายนี้ให้เป็นปกติดี ไม่เป็นอุปสรรค ต่อการปฏิบัติธรรม พระพุทธองค์ทรงเตือนให้มีความสำรวมระวังกาย วาจา และการประกอบอาชีพให้ดี เพราะเรายังต้องอาศัยกายอันประกอบด้วยธาตุ ๔ ไม่บริสุทธิ์นี้ ซึ่งมีแต่วันเสื่อมสลายไป หากสำรวมระวังได้ดี เซลล์ต่าง ๆ ก็มีอัตราการตายน้อยลง สุขภาพก็จะแข็งแรง อายุขัยก็ยืนยาวได้

    การดูแลรักษากายเพื่อการทำสมาธิด้วย ๓ เรื่องนี้ ได้แก่ การสำรวมระวังกาย วาจา และ อาชีพ หากมองให้ลึกแล้ว เราจะเห็นว่านั่นคือการปฏิบัติอริยมรรคมีองค์ ๘ พร้อมเสร็จไปในตัว เพราะกว่าที่เราจะสามารถทำเรื่องเหล่านี้ได้ดี เราต้องพิจารณาแล้วพิจารณาอีก การเห็นถูกเข้าใจถูกจึงจะเกิดขึ้น เราจึงคิดถูกว่าควรจะทำอะไร อย่างไร จึงออกมาเป็นคำพูด การกระทำการประกอบอาชีพถูก และทั้งหมดนี้ต้องล้มลุกคลุกคลาน พยายามแล้วพยายามอีกเพื่อปรับปรุงแก้ไขทำให้ดีขึ้น ซึ่งต้องอาศัยสติเป็นอย่างมากจึงจะพัฒนาขึ้น

    เมื่อสติมีกำลังมาก ใจก็เป็นสมาธิได้เร็วได้ดีขึ้น การปฏิบัติอริยมรรคมีองค์ ๘ จึงเกิดขึ้น ในชีวิตประจำวันของเรารอบแล้วรอบเล่า จนกว่าใจจะหยุดนิ่งเข้าถึงพระธรรมกายภายใน เป็นการดำเนินชีวิตตามเส้นทางของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าโดยแท้

    การสำรวมระวังกาย วาจา อาชีพนั้น เรื่องสำคัญก็อยู่ที่การเติมหรือการรับธาตุ ๔ เข้าไป ในตัวให้ถูกต้องเหมาะสมนั่นเอง พระพุทธองค์ทรงเตือนไว้ประการหนึ่งคือ ให้ระวังรู้ตัว เวลารับประทานอาหาร อีก ๔-๕ คำจะอิ่ม ให้หยุด

    เพราะความจริงคือ อาหารนั้นพอกับความต้องการของร่างกายแล้ว แต่ที่ยังไม่รู้สึกว่าอิ่มในทันที เพราะอาหารส่วนสุดท้ายยังไม่ตกถึงกระเพาะอาหาร กำลังเดินทางอยู่ในหลอดอาหาร เมื่อเราดื่มน้ำตามเข้าไปอีกครึ่งแก้ว อาหารก็จะไปถึงกระเพาะอาหาร เราจะรู้สึกว่าอิ่มพอดี

    ถ้าทำได้จะแก้ไขอุปสรรคในการฝึกสมาธิไปได้ คือ ขจัดความง่วงในระหว่างการนั่งสมาธิ และการฝึกสมาธิจะต่อเนื่อง เพราะไม่ต้องลุกออกไปปัสสาวะในระหว่างการนั่งสมาธิ

    อีกข้อสำคัญคือ การจะฝึกใจได้ต้องฝึกห้ามใจในเรื่องง่าย ๆ ก่อน คือ เรื่องการกิน รู้ตัวว่าอีก ๔-๕ คำจะอิ่ม ให้หยุดได้แล้ว ซึ่งในจังหวะนั้นเรามักจะกำลังเพลิดเพลินกับรสอร่อยของอาหารอยู่ การหยุดให้ได้ไม่ใช่เรื่องง่ายนัก และต้องอาศัยความเพียรพยายามให้สามารถทำเป็นนิสัยหยุดได้ทุกมื้ออาหาร

    ขอให้รับรู้และตระหนักว่า มนุษย์ทุกคนสามารถแก้ไขใจให้กลับมาบริสุทธิ์ได้ด้วยการฝึกสมาธิเพื่อให้ใจเข้าถึงธรรม เพราะมนุษย์นั้นนอกจากประกอบด้วยกายและใจแล้ว มนุษย์ยังมีธรรมที่รักษาความเป็นมนุษย์ไว้ หากสามารถรักษาใจให้อยู่กับธรรมได้ มนุษย์ก็จะคิด พูด ทำแต่ในทางที่ถูกต้องชอบธรรม พ้นจากอำนาจของกิเลสได้