บารมีระดับต้น เรียกว่า “บารมี”

 

บารมีระดับกลาง เรียกว่า “อุปบารมี”

 

บารมีระดับสูงสุด เรียกว่า “ปรมัตถบารมี”

 

 

        บารมีระดับต้น หรือที่เรียกสั้นๆว่า บารมี คือ บารมีที่เกิดจากการสั่งสมบุญอย่างยิ่งยวดของพระโพธิสัตว์ ยกตัวอย่าง เช่น การบริจาคทรัพย์หรือการถวายทานด้วยวัตถุสิ่งของที่พระโพธิสัตว์กระทำอย่างเต็มที่เต็มกำลัง หรือการรักษาอุโบสถศีล (ศีลแปด)-ทุกวัน อย่างเป็นประจำสม่ำเสมอ เป็นต้น แม้พระโพธิสัตว์จะสั่งสมบารมีอย่างยิ่งยวดเยี่ยงนี้ ก็ยังได้ชื่อว่าเป็นการสั่งสมบารมีในระดับที่หนึ่ง หรือบารมีระดับต้น เท่านั้น ทั้งนี้ก็เป็นเพราะยังมีการสั่งสมบารมีที่เข้มข้นยิ่งขึ้นไปกว่านี้อีก นั่นก็คือ การบำเพ็ญบารมีระดับกลาง หรือ อุปบารมี นั่นเอง

 

 

 

        สำหรับบารมีระดับกลาง หรือ อุปบารมี หมายถึง บารมีที่พระโพธิสัตว์จะต้องบำเพ็ญให้ยิ่งยวดยิ่งกว่าบารมีระดับต้น เพราะการที่พระโพธิสัตว์จะได้มาซึ่งบารมีระดับกลางหรืออุปบารมีนั้น พระโพธิสัตว์จะต้องมีจิตใจที่เด็ดเดี่ยวเป็นอย่างมาก ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะนอกจากพระโพธิสัตว์จะยินดีในการบริจาคทรัพย์อย่างเต็มที่เต็มกำลังแล้ว พระโพธิสัตว์ยังมีความยินดีที่จะบริจาคแม้กระทั่งอวัยวะเลือดเนื้อในร่างกายของท่าน เพื่อให้ได้มาซึ่งอุปบารมีอีกด้วย ยกตัวอย่าง เช่น การบริจาคดวงตาของตัวเองให้เป็นทาน เป็นต้น ดังนั้น บารมีระดับกลาง หรือ อุปบารมี จึงจัดเป็นบารมีที่ทำได้ยากยิ่งขึ้นไปอีกระดับหนึ่ง

 

 

 

        ส่วนบารมีระดับสูงสุด หรือ ปรมัตถบารมี คือ บารมีที่พระโพธิสัตว์จะต้องบำเพ็ญอย่างยวดยิ่งและยิ่งยวด ชนิดที่เรียกว่า ยิ่งกว่าบารมีระดับใดๆทั้งสิ้น เพราะการที่พระโพธิสัตว์จะได้มาซึ่งบารมีระดับสูงสุดหรือปรมัตถบารมีนั้น พระโพธิสัตว์จะต้องเอาชีวิตของท่านเข้าแลกกันเลยทีเดียว เรียกได้ว่านอกจากพระโพธิสัตว์จะยินดีในการบริจาคทรัพย์ อวัยวะ และเลือดเนื้อในร่างกายของท่านแล้ว แม้ชีวิตของท่านเอง ท่านก็ยินดีที่จะสละให้ เพื่อให้ได้มาซึ่งการบรรลุพระสัมมาสัมโพธิญาณ ดังนั้น ปรมัตถบารมีนี้ถือเป็นการบริจาคในสิ่งที่ให้ได้ยากที่สุด เพราะถ้าเป็นคนธรรมดาสามัญก็คงไม่มีใครยอมสละชีวิตของตนเองอย่างแน่นอน ด้วยเหตุนี้ บารมีที่ต้องแลกมาด้วยชีวิตหรือปรมัตถบารมี จึงจัดเป็นบารมีระดับสูงสุดแบบยวดยิ่ง

 

 

 

        เมื่อเราได้ทราบถึงรายละเอียดของบารมีทั้งสามสิบทัศ (ซึ่งประกอบด้วยบารมีสิบทัศ อุปบารมีสิบทัศ และ ปรมัตถบารมีสิบทัศ)-แล้ว เราจะเห็นได้ว่ากว่าพระโพธิสัตว์ทั้งหลายจะได้มาตรัสรู้ธรรมเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น พระโพธิสัตว์จะต้องบ่มบารมีทั้งสามสิบทัศให้แก่รอบ แบบย้ำๆซ้ำๆ และทำอย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพัน จนกระทั่งบารมีทั้งสามสิบทัศเต็มเปี่ยมบริบูรณ์

 

 

 

        ดังนั้น การสั่งสมบารมีของพระโพธิสัตว์ จึงอุปมาเหมือนกับคนคั้นน้ำมันจากเมล็ดพืชด้วยเครื่องหีบน้ำมัน ซึ่งกว่าคนคั้นน้ำมันจะได้น้ำมันมาแต่ละหยดละหยาดนั้น เขาจะต้องหมุนเครื่องหีบให้วนกลับไปกลับมาหลายครั้งหลายหนแบบซ้ำๆย้ำๆ เพื่อให้ได้มาซึ่งน้ำมันจากเมล็ดพืช ฉันใด พระโพธิสัตว์ทั้งหลายกว่าจะได้มาตรัสรู้ธรรมเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น พระโพธิสัตว์จะต้องบ่มบารมีทั้งสามสิบทัศให้แก่รอบแบบย้ำๆซ้ำๆ และทำอย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพัน จนกระทั่งบารมีทั้งสามสิบทัศเต็มเปี่ยมบริบูรณ์ ฉันนั้น

 

 

 

        ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์ให้ความสำคัญกับการพิจารณา ตรวจดูบารมีทั้งสามสิบทัศอย่างละเอียดถี่ถ้วนเช่นนี้ ทั้งนี้ก็เพราะพระโพธิสัตว์ตั้งใจที่จะกลั่นกรองเอาเฉพาะบารมีที่เป็นที่สุดของที่สุด ที่จะทำให้พระโพธิสัตว์ได้ตรัสรู้ธรรมเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าโดยเร็วที่สุด

 

 

        เมื่อพระโพธิสัตว์ตรวจตรา และพิจารณาดูบารมีทั้งสามสิบทัศอย่างละเอียดถี่ถ้วนแล้ว พระโพธิสัตว์ก็จะสั่งสมบุญทุกๆบุญอย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพัน เพื่อให้กาย วาจา และใจ สะอาดบริสุทธิ์ยิ่งๆขึ้นไป จนกระทั่ง บุญต่างๆที่พระโพธิสัตว์ได้สั่งสมอย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพัน ได้กลั่นตัวเป็นบารมีทั้งสามสิบทัศในที่สุด

 

 

        ด้วยเหตุที่พระโพธิสัตว์มีความตั้งใจอย่างแรงกล้า ที่จะบรรลุอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าให้ได้นี้เอง จึงทำให้พระโพธิสัตว์มีความเพียรพยายามเป็นอย่างมาก แม้หนทางแห่งการสร้างบารมีนั้นจะยากลำบากและยาวนานสักเพียงใด แต่ท่านก็ยังคงเชิดคางและเดินหน้าลุยสร้างบารมีต่อไปอย่างไม่ย่อท้อ ด้วยจิตใจที่แข็งแกร่ง อาจหาญ ร่าเริง บันเทิงอยู่ในการสร้างบุญสร้างบารมี อย่างชนิดที่เรียกว่า เป้าหมายเป็นหลักอุปสรรคไม่มี ตราบจนกว่าจะถึงจุดหมายปลายทาง นั่นก็คือ...การเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์หนึ่งในอนาคต

 

 

        ดังนั้น พระโพธิสัตว์แต่ละท่านจึงต่างลุยหน้าสร้างบารมี ตั้งแต่บารมีในระดับเบื้องต้นสิบทัศเรื่อยมา จนมาถึงบารมีระดับกลางหรืออุปบารมีอีกสิบทัศ จนกระทั่งมาถึงปรมัตถบารมีที่เป็นที่สุดของที่สุดแห่งบารมี เมื่อใดที่พระโพธิสัตว์สร้างบารมีครบทั้งสามสิบทัศ เมื่อนั้นหนทางแห่งการเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็จะเป็นความจริงได้ในที่สุด

 

 

        ถ้าจะให้สรุปการสร้างบารมีทั้งสามสิบทัศในเชิงปฏิบัติ เพื่อการบรรลุธรรมเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เราก็สามารถที่จะสรุปเป็นข้อได้อย่างคร่าวๆถึงสิบประการด้วยกัน ส่วนว่า...แต่ละบารมีจะมีรายละเอียดเป็นอย่างไรนั้น เราคงต้องติดตามกันในตอนต่อไป