การกระจายตัวของเจดีย์พระบรมธาตุ

พระบรมธาตุ

การกระจายตัวของเจดีย์พระบรมธาตุ

พระมหาธาตุเจดีย์ชเวดากอง

พระอรหันต์ทั้งปวงและพระเจ้าอโศกมหาราชได้ร่วมกันอธิษฐานว่า...เมื่อสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ายังมีพระชนม์ชีพอยู่นั้น เคยเสด็จไปยังถิ่นฐานบ้านเมืองหลายแห่ง แล้วทรงหมายสถานที่อันควรแก่การประดิษฐานพระบรมธาตุไว้ จึงขออัญเชิญพระบรมธาตุไปสถิตในที่อันพระพุทธองค์ได้ทรงหมายเอาไว้นั้นเถิด...

...เมื่ออธิษฐานแล้วพระธาตุทั้งหลายก็เสด็จไปโดยทางอากาศ ไปตั้งอยู่ในที่แห่งนั้นๆ ทุกแห่ง ส่วนที่เหลือพระอรหันต์ทั้งปวงก็อัญเชิญไปบรรจุพระเจดีย์ 84,000 องค์นั้น ตามที่ได้กล่าวมาแล้ว แล้วก็ประกาศแก่เทวดาทั้งหลาย ให้ช่วยกันพิทักษ์รักษาตลอดไป จนกว่าจะหมดอายุแห่งพระพุทธศาสนา

ช่วงเวลาที่มีการสร้างเจดีย์พระบรมธาตุมาก

สมัยพระเจ้าอโศกมหาราช พุทธศตวรรษที่ 3 ราว พ.ศ. 270 – 312 ได้ทรงสร้างเจดีย์พระบรมธาตุ 84,000 แห่ง ทั่วชมพูทวีป (มีสร้างในพม่าและไทยด้วย เช่นพระธาตุลำปางหลวง พระธาตุพระฝาง พระธาตุวัดธรรมศาลา วัดพระงาม พระธาตุเนินยายหอม พระปฐมเจดีย์) โดยสร้างควบคู่ไปกับวิหาร เพื่อเป็นที่ให้ภิกษุสามเณรได้เล่าเรียนพระธรรมวินัย บำเพ็ญสมณะธรรมและสั่งสอนประชาชน ใช้พระราชทรัพย์ 96 โกฏิ มีพระอินทคุตตเถระ พระอรหันต์ผู้มีฤทธิ์มากควบคุม ใช้เวลาทั้งสิ้น 3 ปี (พระธาตุมากมายนั้นได้จากสถูปใหญ่ ซึ่งรวบรวมพระธาตุไว้ในสมัยพระเจ้าอชาตศัตรู และพระมหากัสสปะนั่นเอง)

สมัยหลังจากนั้น แม้จะไม่มีการสร้างเจดีย์พระบรมธาตุมากมายเท่าสมัยพระเจ้าอโศกแต่ก็มีบางสมัยซึ่งมีการสร้างเจดีย์พระบรมธาตุมากพอสมควร เช่น สมัยพระนางจามเทวีแห่งหริภุญชัยลำพูน พ่อขุนผาเมือง พระเจ้าลิไทแห่งกรุงสุโขทัย พระเจ้าหงสาวดีบุเรงนอง พระยานันทเสนแห่งอาณรจักรศรีโคตรบูรณ์ พระยาสุวรรณภิงคารแห่งหนองหารน้อย พระเจ้ากนิษกะ (พ.ศ. 621 – 648) แห่งราชวงศ์กุษาณะ (อินเดีย)

ในยุครัตนโกสินทร์ก็มีการสร้างและบูรณะเจดีย์พระบรมธาตุกันมาก ในรัชกาลปัจจุบันในวาระสำคัญยิ่ง เช่น การฉลองกึ่งพุทธกาล พ.ศ. 2500 ฉลองปีกรุงเทพ 200 ปี พ.ศ. 2525 ฉลองพระเจ้าอยู่หัวครองราชย์ครบ 50 ปี พ.ศ.2539 มีบันทึกว่าวัดหลายแห่งในราชอาณาจักรไทยได้พระบรมธาตุจากลังกาบ้าง อินเดีย หรือที่อื่นๆ บ้าง และได้สร้างเจดีย์บรรจุพระบรมธาตุไว้หลายแห่ง (โดยมากอยู่ในภาคกลาง)

ช่วงเวลาที่มีการกระจายตัวของพระบรมธาตุมาก

ภายหลังพุทธปรินิพพาน พระบรมธาตุได้กระจายไปหลายแว่นแคว้นในชมพูทวีป ต่อมาพระมหากัสสปะ ได้อธิษฐานรวบรวมพระบรมธาตุ (กว่า 80%) อัญเชิญไปประดิษฐานทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของกรุงราชคฤห์ ในสมัยของพระเจ้าอชาตศัตรู ได้สร้างพระมหาเจดีย์บรรจุพระบรมธาตุไว้ ต่อมาในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช พระบรมธาตุได้กระจายไปทั่วชมพูทวีป โดยพระอรหันต์ที่มีบทบาทสำคัญหลายรูป ได้แก่

พระกุมารกัสสปะ พระเมฆิยะ เข้ามาทางล้านนา
พระโสณะเถระ พระอุตตรเถระ ฌานียะเถระ ภูริยะเถระ มูนียเถระ ไปทางสุวรรณภูมิ
พระมหาเทวาเถระ ไปทางมณฑลไมซอร์
พระรักขิตเถระ ไปบอมเบย์
พระธรรมรักขิตเถระ ไปแว่นแคว้นชายทะเลเหนือเมืองบอมเบย์
พระมหาธรรมรักขิตเถระ ไปแถบลำน้ำโคทาวารี
พระมัชฌันติกเถระ ไปแคชเมียร์และอาฟกานิสถาน
พระมัชฌิมเถระ ไปแถบหิมาลัย
พระมหารักขิตเถระ ไปเปอร์เซีย
พระมหินทเถระ (โอรสของพระเจ้าอโศก) ไปลังกา

แหล่งที่มาของพระบรมธาตุ

มีหลายลักษณะ จะขอยกตัวอย่างเพียงสังเขปเท่านั้น

จากอินเดีย

ในสมัย ร.5 ได้จากกรุงกบิลพัสดุ์ ปัจจุบันอยู่บนยอดภูเขาทอง มหาตมะคานธีถวายวัดถ้ำช้างเผือก อ.ท่าวุ้ง จ.ลพบุรี พ.ศ. 2477

พระมหากัสสปะ

นำพระบรมธาตุ พระอุรังคธาตุ มาที่ภูกำพร้า (พระธาตุพนม)

พระอรหันต์ทั้งแปด

มีพระมหารัตนเถระ พระจุลรัตนเถระ พระมหาสุวรรณปราสาทเถระ พระจุลสุวรรณปราสาทเถระ พระสังควิชเถระ เป็นต้น นำพระบรมธาตุหัวเหน่า พระธาตุเขี้ยวฝาง และพระธาตุฝ่าพระบาทขวามาแถบอีสาน (พระธาตุบังพวน พระธาตุเวียงงัว พระธาตุหอแพ และพระธาตุเมืองลาหนองคาย)

ลังกา

เช่น ที่วัดอินทรวิหาร ได้พระบรมธาตุจากลังกาบรรจุไว้ในพระเกศจุฬามณีขององค์หลวงพ่อโต พ.ศ.2521 สมัยสุโขทัย พระยาลิไท ได้ทรงผนวช เสด็จไปลังกา และนำพระบรมธาตุกลับมาหลายองค์

พม่า

วัดหลายแห่งในภาคเหนือเคยได้พระธาตุจากพม่า นำมาสร้างเจดีย์บรรจุไว้

ปากีสถาน

ในสมัย ร.8 รัฐบาลจอมพล ป. ได้พระบรมธาตุซึ่งขุดได้จากมหาสถูปธรรมราชิกะ เมืองตักศิลา

บังคลาเทศ

สมัย ร.9 วัดธรรมมงคลได้พระบรมธาตุจากบังคลาเทศ พ.ศ.2517

นอกจากนี้ ยังมีพระธุดงค์บางรูปและฆราวาสบางคนเคยได้พระบรมธาตุจากซากเจดีย์พระธาตุเก่าในป่า จากในถ้ำ และบางครั้งก็เสด็จมาเอง

จาก : หนังสือพระบรมธาตุ เขียนโดย : อ.บริภัทร

พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ.2539

อ่านบทความอื่นๆ

บทความเรื่อง...พระบรมธาตุ

บทความเรื่อง...ประเภทของพระบรมธาตุ