โซเดียม อันตรายใกล้ตัว

โซเดียม อันตรายใกล้ตัว

โซเดียมมีคุณมีโทษอย่างไร

เรื่อง : พระครูปลัดสุวัฒนโพธิคุณ (สมชาย ฐานวุฑฺโฒ)

จากรายการข้อคิดรอบตัว ออกอากาศทางช่อง GBN

เวลาออกกำลังกายเทรนเนอร์บอกว่าอย่ารับประทานอาหารที่มีโซเดียมสูง ในมุมมองของเทรนเนอร์โซเดียมคืออะไร?

โซเดียมเป็นสารตามธรรมชาติชนิดหนึ่ง มีสมการเคมีคือ Na แหล่งโซเดียมหลักคือโซเดียมคลอไรด์ NaCl คือเกลือนั่นเอง โซเดียมคลอไรด์ เป็นสิ่งที่อยู่ใกล้ตัว เพราะในร่างกาย ในเลือด ในเนื้อเยื่อต่างๆมี โซเดียมคลอไรด์อยู่ทั้งนั้น เพียงแต่อะไรที่มีคุณอนันต์ก็มีโทษมหันต์ เช่น โซเดียมเยอะจะทำให้รู้สึกว่าขาดน้ำ ซึ่งอวัยวะที่ทำหน้าที่ขับโซเดียมออกคือไต พอเยอะต้องรีบขับเอาโซเดียมออก ไตก็ทำงานหนัก ต่อมหมวกไตทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนมาควบคุมโซเดียม หากต่อมหมวกไตทำงานผิดพลาด ไม่สมดุล การคุมโซเดียมในร่างกายก็มีปัญหาอีกเหมือนกัน แต่หากโซเดียมน้อยไปทำให้เกิดภาวะเหมือนกับเป็นตะคริว เกร็ง กระตุก เป็นต้น

ในสมัยก่อนปัญหาเรื่องโซเดียมยังไม่มาก เพราะในยุคก่อนเป็นอาหารที่ทำเอง ไม่มีปลากระป๋อง ผลไม้กระป๋อง ส่วนใหญ่เป็นอาหารสด แถวอีสานอยู่ไกลทะเล เกลือทะเลหายากต้องไปเอาเกลือสินเธาว์ คือเอาดินที่เค็ม (ดินโป่ง) มาละลายน้ำแล้วมาเคี่ยวด้วยไฟ จนกระทั่งน้ำแห้ง แล้วได้เกลือออกมา เกลือสินเธาว์จึงเป็นเกลือที่มีความเค็มแต่ขาดไอโอดีน ทำให้คนสมัยก่อนเป็นคอหอยพอก

โซเดียมมีแหล่งอื่นอีก เช่น ในผงชูรสก็มีโซเดียม มี Na เหมือนกันแต่ไม่ใช่โซเดียมคลอไรด์ เป็นโซเดียมในอีกรูปแบบที่เรียกว่าโมโนโซเดียมกลูตาเมท ผงชูรสยังเป็นสินค้ายุทธภัณฑ์ อีกด้วย ในสมัยที่กัมพูชากำลังรบกันอยู่ มีคำสั่งห้ามเอาผงชูรสเข้ากัมพูชา เพราะมีผลข้างเคียงคือ ช่วยห้ามเลือดได้ เมื่อเลือดออกเอาผงชูรสใส่ ทำให้เส้นเลือดหดตัวและช่วยห้ามเลือดได้

ในสารกันบูดก็มีโซเดียม แต่อยู่ในอีกรูปแบบที่เรียกว่า โซเดียมเบนโซเอท ซึ่งปลากระป๋อง ผลไม้กระป๋อง หรือว่าอาหารที่เก็บได้หลายวัน ส่วนใหญ่ก็จะใส่สารกันบูด

อาหารบางอย่างที่คาดไม่ถึง ไม่มีรสเค็ม ก็มีโซเดียม เช่น คุกกี้ ขนมปัง ขนมถ้วยฟู จะมีโซเดียมอีกรูปแบบหนึ่งคือโซเดียมไบคาร์บอเนต เป็นสารทำให้ฟู

ดังนั้นแหล่งที่มาโซเดียมในตัวเรามีเยอะมาก คนบางคนบอกไม่กินเค็ม แต่ชอบกินขนมคุ๊กกี้ ขนมซอง ปลากระป๋อง ผลไม้กระป๋อง โซเดียมเกินก็เป็นไปได้อีกเหมือนกัน

คนที่ไม่มีเวลาทำกับข้าว จะมีวิธีการหลีกเลี่ยงโซเดียมอย่างไร?

อะไรที่เค็มเลี่ยงไว้ก่อน เพราะที่เค็มร้อยละ 99 มาจากเกลือไม่ว่าจะเป็น น้ำปลา ซีอิ๊ว เต้าเจี้ยว ให้หลีกเลี่ยงอาหารรสเค็ม ปริมาณโซเดียมที่เข้าตัวเราจะได้ลดลง เพราะร่างกายต้องการโซเดียมก็จริง แต่ต้องการโซเดียมเทียบกับเกลือแค่ช้อนชาเดียว พวกอาหารกระป๋องจะใส่สารกันบูด บางอย่างก็ต้องมีรสชาติ บางอย่างเติมบ้าง โซเดียมก็จะเพิ่มขึ้น เพราะฉะนั้นต้องลดสิ่งเหล่านี้ออกไป ลดความเค็มก็จะช่วยลดโซเดียมไปส่วนหนึ่ง ถัดมาคือว่าพวกขนมกรุบกรอบนอกเวลา พยายามหลีกเลี่ยง เพราะสิ่งเหล่านี้มีโซเดียมมาก

หลีกเลี่ยงเต็มที่เท่าที่หลีกเลี่ยงได้ เมื่อเวลาสั่งอาหารมาทาน ก็เลือกประเภทที่จืด ช่วงแรกอาจไม่คุ้นลิ้น รู้สึกมันจืด มันไม่อร่อย เพราะว่าเกลือ มันทำให้รู้สึกอร่อย

โซเดียมทำให้ร่างกายต้องการน้ำ เหตุใดมีบางคนบอกว่าโซเดียมจะทำให้ร่างกายมีความสมบูรณ์และอ้วนขึ้น?

เปรียบเหมือนหิวน้ำแล้วดื่มน้ำทะเลเข้าไป ทำให้ยิ่งกระหาย เพราะปริมาณของโซเดียมคลอไรด์ในน้ำเข้มข้นกว่าในเลือด พอดื่มเข้าไปเลือดมีโซเดียมคลอไรด์ เข้มข้นมันก็จะออสโมซิสโดยไปดูดเอาน้ำจากเนื้อเยื่อข้างๆ หลอดเลือดเข้ามาอยู่ในกระแสเลือด เพื่อจะเจือจางความเข้มข้นของเกลือให้ลดลง ร่างกายยิ่งขาดน้ำเพราะเซลล์ต่างๆต้องปล่อยน้ำออกมาอยู่ในหลอดเลือด เพื่อมาเจือจางความเข้มข้นของเลือด จึงก็ส่งสัญญาณไปที่ระบบประสาทให้รู้ว่าตอนนี้ขาดน้ำ จึงทำให้หิวน้ำ ดังนั้นคนที่ดื่มน้ำเกลือ หรือมีโซเดียมในตัวมาก ร่างกายจะส่งสัญญาณว่าขาดน้ำ ต้องการน้ำ ก็จะดื่มน้ำเข้าไป คนทั่วไปหากดื่มน้ำมากๆร่างกายจะปรับโดยขับออกทางไต ปัสสาวะก็จะออกใสๆ ขับน้ำออกไปก็สมดุล แต่พอมีโซเดียมในตัวมากการขับโซเดียมยากกว่าขับน้ำ เมื่อมีโซเดียมในตัวเยอะพอดื่มน้ำแล้วจะออกทางไตน้อย เพราะเกลืออยู่ในตัวต้องมีน้ำเข้าไปเจือจางให้ความเข้มข้นของเกลือพอดีกลับสู่ภาวะปกติของร่างกาย ในตัวก็เลยมีน้ำเกลือ คือน้ำผสมกับเกลือกลายเป็นน้ำเกลือ ที่เข้มข้นพอดีกับปริมาณโซเดียมในหลอดเลือด ของคนปกติ กระจายอยู่ทั้งตัว ตามเซลล์ต่างๆ จึงทำให้ตัวบวมแต่เป็นการบวมน้ำ

การขาดโซเดียมมีผลเสียอย่างไรบ้าง?

เมื่อรางกายมีโซเดียมน้อยเกินไปจะเกิดอาการทางระบบประสาทเป็นหลัก คือรู้สึกปวดหัว มึนงง กระสับกระส่าย อ่อนล้า คิดอะไรไม่ออก เบลอไปหมด กล้ามเนื้อเกร็งเป็นตะคริว กระตุกได้ง่าย ในปัจจุบันหากไม่ใช่เป็นความผิดปกติของร่างกายส่วนอื่น เช่น ฮอร์โมนจากต่อมหมวกไต การรับประทานโซเดียมน้อยไป มักไม่ค่อยมีปัญหา ปัญหาในยุคปัจจุบันคือ มีโซเดียมมากเกินไป รับเข้าไปมากเกินไป อยากแนะนำให้ลดอาหารเค็ม โดยเฉพาะประเภทจิ้มจุ่ม แม้ไม่ใช่น้ำปลาโดยตรง เช่น สุกี้ เนื้อย่าง แม้กระทั่งผักสด ที่จุ่มเค็มทั้งนั้น เพราะรสเค็มทำให้เกิดความรู้สึกอร่อย ทั้งที่ร่างกายต้องการแค่วันละช้อนชา บางคนชอบเค็มจัด 10 ช้อนชา ผลคือไตทำงานหนักในการขับโซเดียมออกจากร่างกาย

ซึ่งในยุคปัจจุบันคนเป็นโรคไตได้ง่าย เพราะโซเดียมสารพิษต่างๆเข้าไปในตัว ทำให้ไตทำงานหนักจนกระทั่งไม่ไหว ไตเริ่มวาย สัญญาณค่าเคตินินในไตเริ่มขึ้น บางคนอายุ 30-40 ก็เริ่มเป็นโรคไตแล้ว เหล่านี้คือปัญหาจากการรับประทานอาหารที่ไม่สมดุล

ความที่สังคมเร่งรีบ จะทำอย่างไรให้สามารถหลีกเลี่ยงอาหารสะดวกซื้อได้?

อาหารสะดวกซื้อมักจะมีโซเดียมอยู่จำนวนมาก เพราะมีทั้งสารกันบูดและผงชูรสก็ต้องเลือก ก็ขอให้เลือกอาหารที่รสไม่จัด แต่ถ้าจะให้ดีให้หุงข้าวที่บ้าน ปัจจุบันสะดวกมีหม้อหุงข้าวไฟฟ้า ถึงเวลาเราก็ตักข้าวทานแค่ว่าลดเวลาเล่นโซเชียลมีเดียลง 15-20 นาที แล้วมาจัดการชีวิตตัวเองก็จะได้อาหารที่มีคุณภาพ

การทานอาหารมีผลทั้งต่อสุขภาพ น้ำหนักตัว ความสวยงาม บางคนพยายามจะลดน้ำหนักเสียเงินเท่าไหร่ก็ยอม บางคนลงทุนถึงขนาดไปเลาะชั้นไขมันออก แต่เลาะออกไป ไม่กี่เดือนก็งอกออกมาใหม่ เพราะกินเยอะ บางคนลงทุนถึงขนาดไปตัดลำไส้ออก ตัดกระเพาะให้เล็กลงจะได้ทานน้อยลง น้ำหนักจะได้ลด แต่มันปลายเหตุ แล้วมีผลข้างเคียงไม่คุ้ม ดีที่สุดคือปากก็ของเรา มือก็ของเรา ไม่มีใครมาบังคับให้เราจับอาหารใส่ปาก เพราะฉะนั้นควบคุมที่ตัวเราเองดีกว่า

เริ่มต้นจาก ไม่กินจุกจิก กินให้เป็นมื้อ ทั้งคาวหวาน มื้อเช้า มื้อเที่ยง มื้อเย็น จบ นอกมื้ออาหารไม่กินจุกจิกและเพื่อเป็นเครื่องช่วยฝึกนิสัย เมื่อทานอาหารเสร็จให้แปรงฟันเลย มีความรู้สึกว่าทานเสร็จต้องแปรงฟัน พอเป็นอย่างนี้ระหว่างมื้ออาหารจะไม่อยากทานอะไร เพราะจะต้องไปแปรงฟันอีก ทำอย่างนี้ดีต่อสุขภาพฟันด้วย แล้วก็ดีต่อการควบคุมอาหารให้มีปริมาณ และคุณภาพที่เหมาะสม ต่อตัวเรา เมื่อทำได้อย่างนี้ถือว่าชนะร้อยละ 70-80 เพราะ ถ้าคนที่ไม่คุมมื้ออาหาร นอกเวลามื้ออาหารก็มีน้ำดื่มสารพัดชนิด มีขนมขบเคี้ยว ก็จะคุมยากเพราะทานทั้งวัน แต่พอเหลือเฉพาะมื้ออาหารมันง่าย คือดูว่าแต่ละมื้อจะทานแค่ไหนที่ปริมาณพอดี แล้วจะทานอะไร จบอยู่แค่นั้น วันหนึ่งคุมอยู่แค่ 3 ครั้ง คือเช้า กลางวัน เย็น ใครไม่ทานมื้อเย็นก็เหลือแค่ 2 ครั้ง รับรองรูปร่างจะดี สุขภาพจะแข็งแรง ถ้าฝึกนิสัยการทานที่เป็นระบบระเบียบให้เป็นมื้อเป็นคราวทั้งคาวหวานได้อย่างนี้

รับชมคลิปวิดีโอ โซเดียม อันตรายใกล้ตัว : ข้อคิดรอบตัว