คัมภีร์ใบลาน
มรดกธรรมจากพุทธกาล
มรดกธรรมจากพุทธกาล
การสืบทอดคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ในยุคแรกมีจุดเริ่มต้นจากการสวดทรงจำของเหล่าพุทธสาวก ถ่ายทอดจากครูสู่ศิษย์ ที่เรียกว่า มุขปาฐะ จนกาลผ่านมาถึงประมาณปี พ.ศ. 400 เศษ ในสมัยพระเจ้าวัฏฏคามินีอภัย แห่งประเทศศรีลังกา ทรงเล็งเห็นว่าในภาวะสงคราม หากพระไตรปิฎกถูกเก็บรักษาโดยการทรงจำเพียงอย่างเดียว อาจทำให้คำสอนสูญสิ้นไปได้ จึงโปรดให้เริ่มมีการบันทึกพระไตรปิฎก
โดยการจารจารึกเป็นตัวอักษรขึ้นนับเป็นจุดเริ่มต้นของการสืบทอดคำสอนด้วยใบลานนับแต่นั้นเป็นต้นมา เนื่องจากเดิมคัมภีร์บาลีสืบทอดต่อกันมาด้วยมุขปาฐะ ภาษาบาลีจึงไม่มีตัวอักขระ เป็นเพียงเสียงเท่านั้น ดังนั้นการจารจารึกคัมภีร์บาลี จึงใช้ตัวอักขระของท้องถิ่นต่าง ๆ แต่ออกเสียงตรงกัน ซึ่งอาจแบ่งเป็น 4 สายจารีตใหญ่ คือ คัมภีร์ใบลานอักษรสิงหล อักษรพม่า อักษรขอม และอักษรธัมม์ (ล้านนา)
คัมภีร์ใบลานของแต่ละสายจารีตมีลักษณะทางกายภาพที่แตกต่างกัน แต่มีส่วนประกอบหลัก ๆ คือ ผ้าห่อ สายสนอง ไม้ประกับ และฉลากหนังสือใบลาน (Colophon)
ส่วนประกอบของคัมภีร์ใบลาน
ภาพแสดงส่วนประกอบของคัมภีร์ใบลาน
แม้ว่าพระธรรมคำสอน 84,000 พระธรรมขันธ์จะได้รับการจารึกเป็นลายลักษณ์อักษร แต่ใบลานก็เป็นวัสดุที่มีอายุจำกัดเพียงไม่กี่ร้อยปี โดยเฉพาะสภาพอากาศในเขตเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ไม่เอื้อต่อการเก็บรักษา จึงต้องมีการคัดลอกขึ้นใหม่อยู่เนือง ๆ ก่อนที่คัมภีร์เดิมจะผุกร่อนไปตามกาลเวลา ทั้งนี้การคัดลอกคัมภีร์ใบลานต้องอาศัยระยะเวลาและความชำนาญของผู้จาร ที่ต้องมีความรู้ด้านอักขระโบราณสามารถอ่านและเขียนได้ จึงจะจารได้อย่างถูกต้องและสวยงาม แต่ในปัจจุบันเนื่องจากผู้เชี่ยวชาญด้านอักขระโบราณมีจำนวนน้อยลง ประกอบกับเทคโนโลยีการพิมพ์ที่ทันสมัยได้เข้ามามีบทบาทมากขึ้น ทำให้คัมภีร์ใบลานอันทรงคุณค่าจำนวนมากถูกปล่อยปละละเลย ถูกทำลาย หรือสูญหายไปอย่างน่าเสียดายคัมภีร์บางส่วนที่หลงเหลืออยู่ก็ถูกเก็บไว้ตามหอไตร พิพิธภัณฑ์ หรือห้องสมุดโดยไม่มีการนำมาศึกษาค้นคว้าอย่างจริงจัง
การเปรียบเทียบภาพดิจิทัลที่ถ่ายโดยโครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย กับภาพไมโครฟิล์มทั่วไป
เพื่อเป็นการอนุรักษ์มรดกธรรมอันล้ำค่าให้คงอยู่คู่อนุชนรุ่นหลัง และเพื่อเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาค้นคว้าพระสัทธรรมคำสอน โครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย จึงได้ทำการรวบรวม อนุรักษ์ และถ่ายภาพคัมภีร์ใบลานทั้ง 4 สายจารีต ไว้เป็นข้อมูลดิจิทัลด้วยเทคโนโลยีอันทันสมัย ซึ่งมีคุณภาพดีกว่าภาพถ่ายไมโครฟิล์มในอดีต สามารถเก็บไว้ใช้เป็นข้อมูลปฐมภูมิสำหรับการศึกษาค้นคว้า และไม่ว่ากาลเวลาจะผ่านไปอีกนานเท่าใด ภาพถ่ายคัมภีร์ใบลานเหล่านี้จะยังคงเป็นมรดกธรรมจากพุทธกาลอันทรงคุณค่าสืบไป
สำหรับผู้ที่สนใจเข้าชมคัมภีร์ใบลานทั้ง 4 สายจารีต สามารถไปชมได้ที่นิทรรศการ
“การสืบทอดพุทธธรรมจากพุทธกาลสู่โลกปัจจุบัน” ที่เสา N 24 (ฒ 24) สภาธรรมกายสากล ทุกวันอาทิตย์
“การสืบทอดพุทธธรรมจากพุทธกาลสู่โลกปัจจุบัน” ที่เสา N 24 (ฒ 24) สภาธรรมกายสากล ทุกวันอาทิตย์
ข้อมูลจาก : Tipitaka (DTP)
บทความที่เกี่ยวข้องกับคัมภีร์ใบลาน มรดกธรรมจากพุทธกาล
Desktop Version
