หลังจากที่พวกเราได้ฟังเรื่องราวเกี่ยวกับบารมีสิบทัศทั้งสามระดับมาแล้ว สำหรับครั้งนี้เราจะมาศึกษากันในเรื่องของการสร้างบารมีในเชิงปฏิบัติ ซึ่งสามารถสรุปเป็นข้อๆได้ ดังนี้

 

1.ทานบารมี ถ้าจะพูดให้เข้าใจกันง่ายๆ ก็หมายถึง การวางแผนเพื่อให้...รวยแบบเหลือกินเหลือใช้ เหลือไว้สร้างบารมีไปข้ามภพข้ามชาติ จะได้สร้างบารมีได้อย่างเต็มที่เต็มกำลัง ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะรวยแบบเหลือกินเหลือใช้เหลือไว้สร้างบารมีไปข้ามภพข้ามชาติได้นั้น พระโพธิสัตว์ก็จะต้องประกอบเหตุด้วยการสละทรัพย์หรือสิ่งของเป็นทาน อย่างไม่หวงแหนและไม่เสียดาย เพื่อเป็นการกำจัดความเห็นแก่ตัวและความตระหนี่ให้หมดไปจากใจ ซึ่งมหาทานเหล่านี้ก็จะกลายเป็นเสบียงติดตัวพระโพธิสัตว์ ไปตลอดหนทางแห่งการสร้างบารมี

 

2.ศีลบารมี คือ การวางแผนเพื่อให้...ได้เกิดเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์พร้อมทั้งกาย วาจาและใจ ไม่พิกลพิการ แข็งแรงและอายุยืน ไปทุกภพทุกชาติ เพื่อจะได้เอากายมนุษย์นี้มาสร้างบารมีได้อย่างเต็มที่ เพราะถ้าหากพระโพธิสัตว์ต้องพลัดไปเกิดในอัตภาพอื่นที่ไม่ใช่กายมนุษย์แล้ว การสร้างบารมีก็จะไม่สามารถทำได้อย่างเต็มที่ ซึ่งจะทำให้การสร้างบารมีนั้นต้องล่าช้าไปเป็นอย่างมาก ซึ่งกว่าที่พระโพธิสัตว์จะได้อัตภาพแห่งความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์แบบไปทุกภพทุกชาตินั้น ท่านจะต้องรักษาศีลห้าให้เป็นปกติอย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพัน กล่าวคือ จะต้องใช้ชีวิตด้วยความสำรวมระวัง และไม่ไปทำให้ใครต้องมาเดือดร้อนเพราะตนเอง เป็นต้น ซึ่งศีลบารมีนี้จะเป็นเครื่องช่วยสนับสนุนให้พระโพธิสัตว์สามารถสร้างบารมีในรูปกายของมนุษย์ได้อย่างเต็มที่เต็มกำลังให้มากยิ่งๆขึ้นไป

 

3.เนกขัมมบารมี เป็นการวางแผนเพื่อ...ความปลอดกังวลของใจ โดยการควบคุมกามคุณทั้งหลายไม่ให้กำเริบได้ ใจจะได้เป็นอิสระจากพันธนาการในเรื่องของกามคุณทั้งปวง เพราะเมื่อพระโพธิสัตว์หลีกออกจากกามด้วยการประพฤติพรหมจรรย์ (อยู่เป็นโสดไม่ครองเรือน)-พระโพธิสัตว์ก็จะมีเวลา อารมณ์ และโอกาสในการสร้างบารมีอย่างอื่นได้อย่างเต็มที่ยิ่งๆขึ้นไป ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะสามารถประพฤติพรหมจรรย์ได้อย่างตลอดรอดฝั่งนั้น พระโพธิสัตว์จะต้องมีหัวใจที่มุ่งมั่นและเด็ดเดี่ยวอย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพันกันเลยทีเดียว เรียกได้ว่า “ยอมตายไม่ยอมแต่ง”

 

4.ปัญญาบารมี คือ การวางแผนเพื่อให้ได้...ความรู้และปัญญาอันบริสุทธิ์ พระโพธิสัตว์จะได้อาศัยปัญญานั้น กำจัดกิเลสให้หมดไปจากใจของตน อีกทั้งยังเป็นไปเพื่อการตรัสรู้ธรรมเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะได้มาซึ่งความรู้และปัญญาอันบริสุทธิ์นั้น พระโพธิสัตว์จะต้องแสวงหาครูดีให้เจอ เมื่อพบครูดีแล้ว ท่านก็จะต้องตั้งใจศึกษาและไต่ถามหาความรู้ต่างๆกับครูนั้น จนกระทั่งแตกฉาน แล้วนำความรู้ที่ได้มานั้นไปปฏิบัติให้ถูกต้อง จนเกิดเป็นผลดีต่อชีวิตการสร้างบารมี

 

5.วิริยบารมี เป็นการวางแผนเพื่อ...การฝึกหัดดัดนิสัย ให้พระโพธิสัตว์มีความกล้าที่จะเปลี่ยนแปลงปรับปรุง และพัฒนาตนเองไปสู่สิ่งที่ดีให้ยิ่งๆขึ้นไป จนกระทั่งกลายเป็นอัธยาศัยที่ดีติดตัวท่านไปข้ามภพข้ามชาติ ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะมีวิริยบารมีที่แก่กล้านั้น ท่านจะต้องกล้าที่จะเปลี่ยนแปลงและปรับปรุงจากสิ่งที่ไม่ดี ไม่สมบูรณ์ ไปสู่สิ่งที่ดีและสมบูรณ์กว่า อย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพัน

 

6.ขันติบารมี เป็นการวางแผนเพื่อ...การต่อสู้หักหาญกับอุปสรรคน้อยใหญ่ทุกๆชนิด ไม่ว่าจะเป็นดินฟ้าอากาศ ความเจ็บป่วยไข้ อำนาจการบีบคั้น และอำนาจแห่งกิเลสอาสวะซึ่งเป็นอำนาจสูงสุดที่บีบคั้นให้สรรพสัตว์ทั้งหลาย ยังต้องเวียนว่ายตายเกิดอย่างนับภพนับชาติไม่ถ้วน ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะมีขันติบารมีที่แก่กล้านั้น ท่านจะต้องบ่มอินทรีย์ของตัวท่านให้แก่รอบ ด้วยคุณธรรมขั้นพื้นฐาน นั่นก็คือ ความอดทน ซึ่งท่านจะต้องอดทนด้วยใจที่ใสและชุ่มเย็น ไม่ว่าอุปสรรคที่พบเจอจะใหญ่หลวงสักเพียงใด ท่านจะต้องอดทนและไม่ยอมถอยหลังเลยแม้แต่เพียงก้าวเดียว จนกว่าท่านจะถึงซึ่งเส้นชัยแห่งความสำเร็จ เรียกได้ว่า “ไม่สู้ ไม่หนี และจะขอทำดีเรื่อยไป”

 

7.สัจจบารมี เป็นการวางแผนเพื่อ...สร้างอุปนิสัยให้พระโพธิสัตว์เป็นคนซื่อตรง จริงจังและเด็ดเดี่ยวในการทำความดี ไม่ว่าจะนานแสนนานแค่ไหน ตราบใดที่ยังไม่บรรลุถึงเป้าหมาย ตราบนั้นพระโพธิสัตว์ก็จะเดินหน้าเรื่อยไป จนกว่าจะถึงเป้าหมายปลายทางอย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพัน ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะมีสัจจบารมีที่แก่กล้านั้น ท่านจะต้องรักษาสัจจะของตนยิ่งด้วยชีวิต ไม่ว่าจะเป็นคำพูดหรือการกระทำก็ตาม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง สัจจะต่อเป้าหมายที่ตัวท่านได้ตั้งใจไว้ นั่นก็คือ...การบรรลุพระโพธิญาณ

 

8.อธิษฐานบารมี เป็นการวางแผนเพื่อ...การตั้งเป้าหมายและตอกย้ำเป้าหมายที่มีอยู่ในใจให้หนาแน่น จนเป้าหมายที่ตั้งใจไว้ ได้กลายเป็นภาพแห่งความสำเร็จที่เกิดขึ้นมาในใจอย่างแจ่มชัด ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะมีอธิษฐานบารมีที่แก่กล้านั้น ท่านจะต้องตั้งเป้าหมายหรือทิศทางให้ชัดเจน แล้วก็ปฏิบัติตามในสิ่งที่ท่านได้ตั้งเป้าหมายนั้น ด้วยความเด็ดเดี่ยวและมุ่งมั่น จนกว่าจะถึงเป้าหมายปลายทางแห่งความสำเร็จนั้น

 

9.เมตตาบารมี เป็นการวางแผนเพื่อให้...พระโพธิสัตว์เป็นผู้ที่มีความปรารถนาดีต่อผู้อื่น และพร้อมที่จะช่วยเหลือผู้อื่นให้พ้นจากความทุกข์อย่างแท้จริง ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะมีเมตตาบารมีที่แก่กล้านั้น ท่านจะต้องให้ความรักและความปรารถนาดีแก่สรรพสัตว์ทุกชีวิตอย่างไม่เลือกที่รักผลักที่ชัง เห็นใครมีความทุกข์หรือลำบาก ท่านก็มีไมตรีจิตพร้อมที่จะเข้าไปช่วยเหลือ เสมือนผู้ที่ได้รับความทุกข์นั้นเป็นประดุจญาติร่วมสายโลหิตเดียวกัน เมื่อพระโพธิสัตว์เป็นผู้ที่มีความเมตตาเป็นปรกติเช่นนี้แล้ว ท่านก็จะเป็นบรมครูผู้เป็นที่รักของสรรพสัตว์ทั้งหลายอย่างแท้จริง

 

10.อุเบกขาบารมี เป็นการวางแผนเพื่อให้...พระโพธิสัตว์เป็นผู้มีใจสงบนิ่ง ไม่หวั่นไหวในโลกธรรมทั้งปวง ไม่ว่าจะเป็นความสุข ความทุกข์ นินทา หรือสรรเสริญ เป็นต้น ซึ่งการที่พระโพธิสัตว์จะมีอุเบกขาบารมีที่แก่กล้านั้น ท่านจะต้องเป็นผู้มีความเที่ยงธรรม และมีใจสงบราบเรียบสม่ำเสมอมั่นคง ไม่มีอคติ และรักษาความยุติธรรมเท่าชีวิต

 

 

 

        สำหรับบารมีสิบทัศทั้งสามระดับดังที่กล่าวมาแล้วข้างต้น ผู้ที่ปรารถนาเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า จะต้องปฏิบัติให้เข้มข้นยิ่งๆขึ้นไป โดยเป็นการวางแผนเพื่อฝึกนิสัยที่ดีให้เกิดขึ้นแก่ตนเอง และกำจัดนิสัยที่ไม่ดี หรือความคุ้นในสิ่งที่ไม่ดี ให้ออกไปจากใจของตนเองให้ได้ ซึ่งแผนต่างๆที่ได้วางไว้ทั้งหมดนี้ ไม่ได้เป็นการวางแผนเพียงแค่ระยะสั้นเท่านั้น แต่ทั้งหมด คือ การวางแผนอย่างเป็นขั้นเป็นตอน และเป็นการวางแผนผังของชีวิตในระยะยาว โดยเป็นแผนที่ตั้งเป้าหมายกันข้ามภพข้ามชาติเลยทีเดียว

 

 

        เมื่อวางผังของชีวิต ซึ่งเปรียบเสมือนเข็มทิศที่จะพาข้ามห้วงแห่งวัฏสงสารแล้ว พระโพธิสัตว์ก็มุ่งหน้าตั้งใจสร้างบารมีต่อไปอย่างไม่ลดละ แม้ว่าเส้นทางสายนี้จะไม่ได้ราบเรียบสะดวกสบาย เพราะตลอดเส้นทางพระโพธิสัตว์อาจจะต้องพบเจอกับอุปสรรคและปัญหาต่างๆมากมาย แต่สำหรับพระโพธิสัตว์แล้ว ท่านก็ไม่ได้ย่อท้อแต่อย่างใด ตรงกันข้ามท่านกลับอดทนและมีความพยายาม เพื่อไปให้ถึงเป้าหมายของชีวิตให้ได้