ประเพณีสงกรานต์ที่แท้จริง
ประเพณีสงกรานต์ที่แท้จริง
เรียบเรียงมาจากรายการ ทันโลก ทันธรรม
ประเพณีสงกรานต์มีความเป็นมาและวัตถุประสงค์เพื่ออะไร?
สงกรานต์เป็นที่ทราบดีกันอยู่แล้วว่าเป็นเทศกาลขึ้นปีใหม่ของไทย และรวมไปถึงบางประเทศทางตะวันออกเฉียงใต้ เช่น พม่า ลาว สมัยก่อนเมื่อพูดถึงสงกรานต์ก็จะคิดถึงวันปีใหม่ ความผูกพันกัน บางปีประกาศเป็นวันครอบครัว เพราะวันสงกรานต์เป็นช่วงที่หยุดยาวที่สุด เป็นช่วงที่คนที่ทำงานต่างถิ่น ต่างบ้านต่างเมือง ภูมิลำเนาที่อยู่ต่างจังหวัดได้มีเวลากลับบ้านพบกับครอบครัว
มุมมองของวันสงกรานต์ได้เปลี่ยนไปหรือไม่
สังเกตจากคำขวัญวันสงกรานต์ ยุคสมัย 3 รัฐบาลที่ผ่านมา ในคำขวัญวันสงกรานต์จะมีข้อความ เช่น ตายเท่ากับศูนย์ ลดอุบัติเหตุ เมื่อพูดถึงสงกรานต์ก็จะนึกถึงเรื่องอุบัติเหตุ เมาสุรา บาดเจ็บ เสียชีวิต เมาไม่ได้สติ ออกมาเต้นโชว์ เปิดเพลงเสียงดัง การแต่งกายล่อแหลม เป็นต้น เพราะฉะนั้นนี่คือสิ่งที่เกิดขึ้นในสังคม
ประเพณีสงกรานต์เกิดขึ้นเพื่ออะไร
สงกรานต์คือการนับปีของประเทศไทยรวมถึงประเทศอื่นที่ใกล้เคียงโดยใน 1 ปี จะมี 12 นักษัตรคือกลุ่มดาวราศีต่างๆ เป็นเรื่องของกลุ่มดาวบนท้องฟ้าที่เกิดการหมุนเวียนโคจรรอบดวงอาทิตย์ จึงเป็นช่วงรอยต่อจากราศีหนึ่งไปสู่อีกราศีหนึ่ง เกิดจากช่วงวันที่ 13-15 เมษายน ของทุกปี ดวงอาทิตย์ตั้งฉากกับโลกดวงดาวจึงเกิดการเปลี่ยนแปลงจากเดิม คนสมัยก่อนจึงนับช่วงเวลานี้เป็นการเริ่มต้นปีใหม่
สงกรานต์แต่เดิมคือไปทำบุญกับครอบครัว รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ ถือเป็นการสร้างความอบอุ่นสามัคคีในครอบครัว รวมไปถึงการเข้าวัดทำบุญ สร้างความสามัคคีกันในชุมชนและวัด เพราะสงกรานต์เป็นหน้าร้อนจึงใช้น้ำเป็นสื่อกลางไม่ว่าจะเป็นการ รดน้ำดำหัวผู้ใหญ่หรือการสาดน้ำเล่นกันก็ตาม ช่วยดับร้อน และทำให้ชุ่มชื่น แต่การเล่นน้ำสมัยก่อนต่างจากสมัยนี้ เพราะสมัยก่อนเน้นเรื่องการทำบุญโดยแบ่งเป็นวันที่ตั้งแต่วันที่ 13-15 วันขึ้นปีใหม่เป็นวันที่ 15 เมษายนของทุกปี การเรียกของแต่ละวันจะเรียกชื่อต่างกันออกไป
ทางภาคกลางถือตามที่รัฐบาลกำหนด
- 13 วันมหาสงกรานต์และวันผู้สูงอายุแห่งชาติ
- 14 วันครอบครัว
- 15 วันเถลิงศกหรือวันเริ่มศักราชใหม่
ประเพณีแต่เดิมจะเป็นการรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ สรงน้ำพระหรือการก่อเจดีย์ทรายให้พระท่านนำไปใช้ประโยชน์ตามความเชื่อว่าของวัดเราไม่สามารถเอาไปใช้ได้ เมื่อเราเดินทรายติดเท้าออกจากวัดก็ขนทรายเข้าวัด มีการปล่อยสัตว์ ปล่อยปลา ส่วนการเล่นน้ำเป็นการใช้ขันเล็กๆตักน้ำมารดกันโดยใช้น้ำที่มีกลิ่นหอมดอกมะลลิหรือน้ำอบ เพราะการสาดน้ำสมัยก่อนเป็นการไม่สุภาพซึ่งต่างจากในปัจจุบัน จึงกลายเป็นการละเล่นที่เปลี่ยนแปลงไป
สงกรานต์จึงกลายเป็นเทศกาลท่องเที่ยวหรือ Water Festival ทำให้มีรายได้เข้าประเทศ แต่ทำให้ภาพลักษณ์ของประเพณีสงกรานต์ถูกเปลี่ยนมุมมองจากเดิมไป แต่ละที่จึงต้องมีการจัดสงกรานต์ที่แท้จริงเพื่อสืบสานประเพณีดั้งเดิมไว้ เพราะฉะนั้นเป็นเรื่องที่ทุกฝ่ายและทุกคนต้องช่วยกันสืบสานวัฒนธรรมดั้งเดิมไว้ เพราะเทศกาลสงกรานต์ไม่ใช่แค่การเล่นสาดน้ำ สนุกสนาน แต่เป็นการสร้างความอบอุ่นภายในครอบครัวและสามัคคีภายในชุมชนพร้อมทั้งยึดถือประเพณีสงกรานต์ในด้านที่ดีงามไว้
ผลสำรวจ ของเครือข่ายเยาวชน
ความคิดเห็นของวัยรุ่นที่มีต่อเทศกาลสงกรานต์
เรื่องการสาดน้ำ,ปะแป้ง 54%
การรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ 20%
สามารถแตะต้องตัวกันได้ 9%
เสพหรือดื่มสุรา 7%
จึงเป็นเรื่องที่เราทุกคนจะต้องช่วยกันรณรงค์กันต่อไป แต่จะช่วยกันแก้ไขอย่างไร มาเรียนรู้ข้อคิดเห็นและธรรมมะจากพระอาจารย์ เพราะนี่คือส่วนของทันโลก
" ส่วนของทันธรรม "
โดย พระมหาสมชาย ฐานวุฑโฒ
ประเพณีวันสงกรานต์เป็นเทศกาลที่เราทุกคนต่างรู้จักเป็นอย่างดีเพราะทุกคนต่างมีส่วนร่วม แต่มีใครทราบบ้างว่าสงกรานต์มีที่มาอย่างไร
สงกรานต์มีที่มาอย่างไร
คำว่า "สงกรานต์" มาจากภาษาสันสกฤต หมายถึงการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์จากราศีหนึ่งไปสู่อีกราศีหนึ่ง ดังนั้นความจริงแล้วสงกรานต์ก็คือทุกเดือนปีหนึ่ง 12 ครั้ง เพียงแต่ถ้าเป็นช่วงที่พระอาทิตย์เคลื่อนจากราศีมีน(มีนาคม) - เข้าสู่ราศีเมษ(เมษายน) สมัยก่อนถือว่าเป็นการเปลี่ยนปีขึ้นศักราชใหม่จึงเรียกให้พิเศษกว่าเดือนอื่นว่า "มหาสงกรานต์" แต่คนไทยเรียกโดยย่อว่า "สงกรานต์"
ประเพณีนี้มาจากอินเดียก็กระจายไปทั่งทั้งสุวรรณภูมิทั้งไทย พม่า มอญ ลาว กัมพูชา กระจายไปทั่วถึงสิบสองปันนา ตั้งแต่โบราณไทยเราจึงถือว่าวันสงกรานต์คือกลางเดือนเมษายนเป็นการเปลี่ยนศักราชจากพุทธศักราชหนึ่งไปอีกปีหนึ่ง ปัจจุบันเราใช้วันที่ 1 มกราคมของทุกปีเป็นการต้นปีใหม่ จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 5 ปีพุทธศักราช 2432 จึงปรับเปลี่ยนให้ง่ายขึ้นคือ ยึดถือวันที่ 1 เมษายนเป็นการเริ่มศักราชเปลี่ยนจากกลางเดือนเป็นวันแรกของเดือนแทน
เมื่อประเทศไทยมีการติดต่อสัมพันธ์กับต่างประเทศมากขึ้น ในยุคสมัยของจอมพลป.พิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรีมีการเปลี่ยนอีกครั้งแต่เป็นวันที่ 1 มกราคมของทุกปีเริ่มต้นศักราชใหม่เมื่อปี 2484 เพราะฉะนั้นการนับปีเกิดของคนรุ่นก่อนพบว่าปี 2483 เป็นปีพิเศษมีแค่ 9 เดือน เพราะเริ่มนับใหม่ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคมแทน
วันสงกรานต์
ช่วงวันสงกรานต์เป็นช่วงที่อากาศร้อนเราจึงมีการรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่เพื่อให้เข้ากับบรรยากาศ เพื่อปัดเป่าสิ่งที่ไม่ดีออกไป และรับแต่สิ่งดีๆเข้ามา เนื่องจากเป็นประเพณีที่คนไทยให้ความสำคัญกันมาก รัฐบาลเอื้อเฟื้อโดยให้วันสงกรานต์มีวันหยุดยาวเป็นพิเศษถือเป็นเทศกาลที่คนกลับไปเยียมบ้านกันมาก ตามวัดต่างๆก็จัดงานเพื่อเป็นการต้อนรับการกลับคืนสู่เหย้าของแต่ละคนสู่บ้านเกิด เราจึงถือกันว่าสงกรานต์เป็นเสมือนวันครอบครัว วันที่ได้มาพบปะกันทั้งครอบครัว
ทุกคนต่างอยากกลับไปเยียมบ้านในช่วงเทศกาลนี้เพราะได้พบเพื่อน พี่ น้อง ที่หายหน้ากันไปนานก็ได้กลับมาเจอกัน พบหน้าคนรู้จักที่ไม่ได้พบกันรู้สึกชื่นใจทุกคนจึงอยากกลับไปเยี่ยมบ้านในวันสงกรานต์ สัญชาตญาณของมนุษย์ว่าเรามาจากที่ไหนเราก็ต้องกลับไปที่นั่น แต่ข้อเสียคือเมื่อกลับไปหลายวันไม่ได้เล่นน้ำสงกรานต์ทุกวันจึงเริ่มนำอบายมุขเข้ามาแทน บ้างก็เล่นไพ่ ไฮโลกลายเป็นกิจกรรมของครอบครัวสาเหตุเกิดจากไม่รู้จะไปไหนและทำอะไร ถือว่าผิดหลักเสียประโยชน์เพราะบางคนเก็บเงินกลับบ้านทั้งปีแต่ใช้เงินไม่เกิดประโยชน์และยังเกิดโทษที่สำคัญทำให้เงินหมดอย่างไร้ประโยชน์
เพราะฉะนั้นเทศกาลสงกรานต์กลับไปเยี่ยมบ้านแล้ว เราต้องเอาใจผูกกับพระรัตนตรัย ทุกชุมชนช่วยกันจัดกิจกรรมที่สร้างบุญ กุศลในทางสร้างสรรค์ ทำให้เป็นเทศกาลวันครอบครัวที่ทุกคนพร้อมหน้ามาพบผู้ใหญ่ เด็ก ปู่ย่า ตายาย มารดน้ำดำหัวขอพรจากท่าน ที่สำคัญตั้งใจทำความดีร่วมกันเพื่อนำชื่อเสียง เกียรติยศมาสู่ครอบครัว
เทศกาลน้ำ หรือ Water Festival
สำหรับคนในเมืองกรุงก็รวมตัวในสถานที่ชื่อดังเล่นน้ำสงกรานต์แต่ไม่ได้มีเฉพาะคนไทยเท่านั้นยังมีชาวต่างชาติ เกิดเป็นเทศกาลการท่องเที่ยวใหญ่เมื่อพูดถึงเทศกาลน้ำหรือ Water Festival ทั่วโลกต่างรู้จัก ถ้าในประเทศญี่ปุ่นคือเทศกาลรดน้ำเมื่อพูดถึงทุกคนจะนึกถึงประเทศไทยเพราะเราโปรโมทไปทั่วโลกมากกว่าประเทศอื่นๆ
อย่างเช่นในปี 2534 เมื่อ 22 ปีที่แล้ว สมาคมนักเรียนไทยในญี่ปุ่นไปจัดงานสงกรานต์ใหญ่ครั้งแรกที่ประเทศญี่ปุ่นเป็นช่วงเดียวกับที่พระอาจารย์ไปที่ญี่ปุ่น ซึ่งมีพระไทยแค่ 2 รูปจากวัดพระธรรมกาย ทางสมาคมนักเรียนไทยจึงมาอาราธนาท่านไปเป็นประธานสงฆ์ให้ ซึ่งมีชาวไทยกับชาวญี่ปุ่นที่รักความเป็นไทยกว่า 3,000 คนมากันเนืองแน่น การละเล่นเหมือนย้อนยุควัฒนธรรมในประเทศไทย เป็นการรดน้ำโดยให้ผู้ใหญ่นั่งเรียงกันและให้เด็กนักเรียนไทยและญี่ปุ่นไปรดน้ำขอพร
ทำให้เห็นว่าถึงแม้เราจะอยู่ต่างประเทศแต่เราก็สามารถรักษาประเพณีเก่า ทั้งยังทำให้คนต่างประเทศได้ปลื้มใจ เพราะฉะนั้นไม่ว่าอย่างไรเราทุกคนไม่ควรทิ้งรากฐานวัฒนธรรมอันดีงามเพราะมีสิ่งที่น่าประทับใจมาก ความสนุกสนานทำได้ง่ายแต่มิติลึกของวัฒนธรรมไทยเป็นสิ่งที่ทำได้ยาก วันสงกรานต์ วันครอบครัวให้ทุกคนได้สืบสานประเพณีอย่างถูกต้องตามวัตถุประสงค์ เว้นจากอบายมุข สุรา การพนัน การใช้ความรุนแรง การสาดน้ำ ล่วงละเมิดเพศตรงข้ามเราจึงควรหลีกเลี่ยง แต่ให้เป็นสงกรานต์อันดีงามสร้างความประทับใจให้ทั้งชาวไทยและชาวโลก
รับชมวิดีโอ
Desktop Version
